डाळिंब बहारामध्ये मादी कळी अधिक प्रमाणात तयार होणे आणि योग्य फळधारणा होणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे, कारण मादी कळीपासूनच फळ बनते. जर मादी कळी कमी प्रमाणात आली किंवा योग्य प्रकारे सेट झाली नाही, तर उत्पादनात घट येते. त्यामुळे मादी कळ्यांची संख्या वाढवणे आणि त्यांची गळ थांबवणे हे महत्त्वाचे आहे.

१. बागेचे योग्य व्यवस्थापन - 

• बहार नियोजन - डाळिंबाला वर्षभरात तीन बहार (मृग, हस्त, आंबिया) येतात. योग्य बहार निवडून त्यानुसार झाडांना ताण (stress) देणे आणि त्यानंतर खत-पाण्याचे नियोजन करणे महत्त्वाचे आहे. ताण दिल्याने झाडांना फुले येण्यास प्रोत्साहन मिळते.
• छाटणी- योग्य वेळी आणि योग्य प्रकारे छाटणी करणे आवश्यक आहे. यामुळे झाडाला योग्य आकार मिळतो, सूर्यप्रकाश सर्व फांद्यांपर्यंत पोहोचतो आणि नवीन सशक्त वाढीला प्रोत्साहन मिळते, ज्यामुळे मादी कळ्या अधिक येतात.
• पाणी व्यवस्थापन  - * फुलोरा येण्यापूर्वी आणि फळधारणा होत असताना पाण्याचे योग्य नियोजन महत्त्वाचे आहे. *जास्त किंवा कमी पाणी दोन्ही परिस्थितींमध्ये कळी गळती होऊ शकते. * बहार धरण्यापूर्वी झाडाला योग्य ताण देण्यासाठी पाणी देणे बंद करावे. * फुलोरा अवस्थेत आणि सेटिंगनंतर नियमित व नियंत्रित पाणी द्यावे. ठिबक सिंचनाचा वापर करणे फायदेशीर ठरते.

२. पोषण व्यवस्थापन - 

• खतांचा संतुलित वापर - 

1. माती परीक्षण करून जमिनीतील पोषक तत्वांची कमतरता ओळखा.
2. फुलोरा येण्याच्या आणि फळधारणा होण्याच्या अवस्थेत नत्र (Nitrogen), स्फुरद (Phosphorus), पालाश (Potash) यांची योग्य प्रमाणात गरज असते.
3. सूक्ष्म अन्नद्रव्यांची (Micronutrients) कमतरता भरून काढणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे, विशेषतः बोरॉन (Boron), कॅल्शियम (Calcium) यांची कमतरता असल्यास कळी गळती होते. बोरॉन फळधारणा आणि परागकणांच्या विकासासाठी महत्त्वाचे आहे.
4. सेंद्रिय खतांचा वापर (Use of Organic Manures) शेणखत, कंपोस्ट खत यांचा वापर जमिनीची सुपीकता वाढवतो आणि झाडांना आवश्यक पोषक तत्वे उपलब्ध करून देतो.

३. हार्मोनल आणि ग्रोथ रेग्युलेटर्सचा वापर - 

1. NAA (Naphthalene Acetic Acid) हे एक वनस्पती हार्मोन आहे जे फूल गळती कमी करण्यास आणि फळधारणा वाढवण्यास मदत करते. योग्य प्रमाणात फवारणी करणे महत्त्वाचे आहे.
2. इथेफॉन (Ethephon)-  बहार धरताना पानगळ करण्यासाठी याचा उपयोग होतो, ज्यामुळे फुलोरा चांगला येतो.

फुलकळीची ओळख व नियंत्रण - 

फुलांचे प्रकार:

1. नर कळी (Male Flower) – फुलाच्या खाली गाठ नसते, मधल्या भागात पराग असतो.
2. मादी कळी (Female Flower) – फुलाच्या खाली गाठीसारखा भाग (गर्भाशय) असतो.

काय करावे?

1. जर नरकळी जास्त आढळत असेल तर GA3 थांबवून NAA सुरू करावा.
2. मादी कळी वाढवण्यासाठी फुलकळी अवस्थेत सूक्ष्म अन्नद्रव्ये व हार्मोन्स एकत्र फवारणी करावी.

फुलकळी टिकवण्यासाठी महत्वाचे टिप्स-

जास्त नत्र टाळा – जास्त नत्राने नरकळी वाढते.

फुलकळीच्या काळात फवारणी सांभाळून करा – कोणतीही फवारणी सकाळी किंवा संध्याकाळीच करा.

सातत्याने निरीक्षण ठेवा – नरकळी  मादी कळीचे प्रमाण 60:40 किंवा 50:50 राखावे.

मादी कळी निघण्यासाठी व सेटिंग साठी ड्रिप मधून प्रती एकर सोडणे .

खत व्यवस्थापन - 

फवारणी - 

४. कीड आणि रोग नियंत्रण - 

* मावा (Aphids) आणि चिकटा (Mealybugs): हे किडे नवीन कळ्या आणि फुलांवर हल्ला करतात, ज्यामुळे कळी गळती होते. त्यांचे वेळेवर नियंत्रण करणे आवश्यक आहे.

* तेला (Bacterial Blight):डाळिंबावरील हा एक गंभीर रोग आहे, ज्यामुळे फुले आणि फळे खराब होतात. यावर योग्य नियंत्रण उपाय करणे महत्त्वाचे आहे.

* बुरशीजन्य रोग - फुलोरा अवस्थेत बुरशीजन्य रोगांचा प्रादुर्भाव होऊ शकतो, त्यामुळे प्रतिबंधात्मक फवारण्या कराव्यात.

5. इतर महत्त्वाचे मुद्दे -

* झाडाचे वय - डाळिंबाची झाडे साधारणपणे ३ ते ५ वर्षांची झाल्यावर चांगली फळधारणा देतात.

* जातीची निवड- मादी कळ्यांचे प्रमाण जास्त असलेल्या जातींची निवड करा.

* वातावरण- योग्य तापमान आणि आर्द्रता मादी कळी सेटिंगसाठी अनुकूल असते. जास्त उष्णता किंवा जास्त पाऊस कळी गळतीस कारणीभूत ठरू शकतो.

मागील लेख - 

1.  आयडियल कृषी वाणी 29 - टोमॅटो प्लॅस्टिक व्हायरस
   
2. आयडियल कृषी वाणी 28 - पपईवर आढळणारे प्रमुख विषाणूजन्य रोग
3. आयडियल कृषी वाणी 27 - ऊस पिक बेसल डोस
4. आयडियल कृषी वाणी 24 — हळद/ आले (part -1)
5. आयडियल कृषी वाणी 20 - आडसाली ऊस लागवड म्हणजे काय ?

................................................

आयडियल फाउंडेशन 18008330455 96023121955

शेती विषयक अधिक माहिती मिळण्याकरता खालील लिंक द्वारे आमच्या ग्रुप मध्ये सामील होता येते.

................................................

Source - https://www.facebook.com/share/p/16azTLq16b/